Przezbrojenie siewnika punktowego Kleine Unicorn do siewu rzepaku.

Z obserwacji naszej firmy wynika, że spora grupa rolników sieje lub zainteresowana jest siewem punktowym rzepaku. Atrakcyjna cena rzepaku w ostatnim czasie to zainteresowanie jeszcze zwiększyła. Dość często otrzymujemy zapytania od rolników na temat możliwości przezbrojenia siewnika punktowego Kleine Unicorn oraz jego następców RAU Unicorn i Vicon Unicorn do siewu rzepaku. Mimo, iż producenci tych siewników w swoich instrukcjach obsługi zwierają akapity dotyczące tej technologii, to rolników interesują szczegóły praktyczne. Postaramy się podzielić  wiedzą praktyczną nabytą w trakcie naszych doświadczeń oraz uzyskanej w trakcie rozmów z rolnikami wykorzystującymi tę technologię. W związku z tym, że katalogi części zamiennych najczęściej występują w języku niemieckim,  a w polskim słownictwie fachowym występuje różne nazewnictwo, to dla zapobieżenia niejasności, podamy również oficjalną nazwę niemiecką potrzebnych części wymiennych. Oto jakie podstawowe czynności należy wykonać i na co zwrócić uwagę, aby przezbroić siewnik Unicorn z wyposażenia do siewu burków w wyposażenie do siewu rzepaku. Czynnością wstępną powinno być podniesienie siewnika na odpowiednim wózku widłowym lub ładowarce teleskopowej do wysokości, na której będzie się nam w miarę wygodnie wykonywało pracę ze względu na ciasnotę między sekcjami. Jeżeli siewnik jest ustawiony na ziemi, to zmuszeni jesteśmy do zajęcia dość niewygodnej pozycji roboczej.  Bezwzględnie należy stosować przepisy BHP i zabezpieczyć widły podtrzymujące siewnik przed opadnięciem, np. podkładając pod nie mocne belki. Niektórzy rolnicy stawiają siewnik na kanał, co szczególnie w sekcjach przy  kołach jezdnych,  może również ułatwić pracę.

Kolejność czynności związanych z przezbrojeniem siewnika

I.    Należy zakupić:
1.    Tarcze wysiewające (Zellenrad)  z małymi otworami do rzepaku. Trzeba przy tym zwrócić uwagę, aby wielkość otworów była odpowiednia do wielkości nasion rzepaku. My prawie w 100% sprzedajemy lub montujemy w naszych siewnikach tarcze przeznaczone do nasion rzepaku, których waga 1000 nasion (MTZ) mieści się w zakresie 5,5 do 7,0 grama. Z sygnałów od rolników wiemy, że waga 5 do 6 gram jest optymalna, bo większe nasiona źle się przemieszczają na obwodzie tarczy, a mniejsze klinują się wzajemnie. Producent określa taką tarczę symbolem 2428. Tarcze do rzepaku najczęściej mają 24 lub 16 otworów. Należy zwrócić uwagę na to, w jaką skrzynię przekładniową wyposażony jest nasz siewnik (najczęściej jest to skrzynia 6-biegowa lub 3-biegowa) i jakie odległości wysiewu nasion możemy osiągnąć. Wtedy należy dobrać tarcze z odpowiednią liczbą otworów. Niektóre siewniki Unicorn wyposażone są w dodatkową przekładnię odboczkową (Vorgelege), która pozwoli na uzyskanie dodatkowych odległości.


2.    Półksiężyce do rzepaku (Abdeckring) po których toczy się nasiono bezpośrednio przed wyrzutem i które są szersze od półksiężyców do buraków cukrowych, bo trzeba zniwelować różnicę w średnicy nasion buraków i rzepaku.
3.    Wyrzutniki do rzepaku (Auswerferstif), które zastąpią nam wyrzutniki do buraków będące w zasadzie kołkami sprężystymi (Spannstift)

4.    Jeżeli jest to konieczne należy zakupić nowe blachy półksiężyców (Verschleiβblech). Blachy półksiężyców nie trzeba wymienić, jeżeli są one w bardzo dobrym stanie. Jeżeli będą zużyte (wyraźne ślady wyżłobionego rowka) mogą nie być przeszkodą w wysiewie nasion buraka cukrowego, ale będą sprawiać problemy w wysiewie nasion rzepaku.

II.    Demontaż opisanych wyżej analogicznych części do buraków zamontowanych w naszym siewniku.
1.    Po zdemontowaniu zawleczki zabezpieczającej i sprężyny dociskowej, należy zdjąć tarczę wysiewającą do buraków cukrowych. Dość często jest to kłopotliwe, bo tarcze mają tendencje do zaklinowania się szczególnie wtedy, jeżeli siewnik po sezonie nie jest regularnie czyszczony wewnątrz aluminiowego korpusu. Czasami pomaga żmudne kręcenie w lewo i w prawo z jednoczesnym wyciąganiem, czasami (jeżeli ktoś posiada) wspomożenie się ściągaczem. W starszych siewnikach Unicorn 3 w aluminiowych korpusach (Abdeckung) stanowiących serce siewnika (Herzstück) wykonane są otwory, w których umieszczano czujniki i które współpracowały z magnesami zamieszczonymi na tarczach, kontrolując wysiew nasion (system Uni-Check). Jeżeli czujniki nie były montowane, to otwór jest zaślepiony plastikowym korkiem. Taki korek można wybić (wpada on do środka korpusu) i poprzez ten otwór za pomocą drewnianego wałeczka lekko uderzać młotkiem kręcąc tarczą, aby umożliwić wybicie zaklinowanej tarczy. Uwaga: nie zapomnieć o ponownym zamontowaniu plastikowego korka.
2.    Następnie odkręcamy cztery śruby krzyżakowe o rozmiarze M5x16, które mocują półksiężyce, a także blachy półksiężyców do korpusu. Ta czynność też może nam sprawić kłopot, ponieważ śruby te często się zapiekają i dość trudno je wykręcić. Nieumiejętne czynności doprowadzą do poślizgu śrubokręta lub bita i wycięcie krzyżowe na śrubie zostanie rozkalibrowane co spowoduje, że nasz śrubokręt lub bit będzie się kręcił w kółko. Z naszych doświadczeń wynika, że najlepiej wykonać to w sposób następujący:
- użyć bita (grota) o symbolu PH2,
- wbić go delikatnie młotkiem w wycięcie krzyżakowe,
- za pomocą nasadki na bity mocno ją dociskając wykręcić śruby. Przydaje się mocny wykrętak w kształcie litery „T” lub „L”. W sekcjach przy kołach jezdnych jest szczególnie mało miejsca na przeprowadzenie tych czynności. Tutaj należy użyć krótkiego wykrętaka w kształcie litery „L”. My używamy wykrętaka firmy Wolfcraft.

Uwaga praktyczna: jeżeli mimo naszej staranności zdarzy się nam rozkalibrować śrubę krzyżakową i pojawi się problem z odkręceniem, nie jesteśmy bezradni. Łeb śruby krzyżakowej możemy rozwiercić małym dobrej jakości, wiertłem, np. fi 2 lub 3 albo użyć dwustronnego wykrętaka do urwanych (zerwanych) śrub. My używamy w razie konieczności zestawu wykrętaków zakupionych w firmie DFJA. Wkładając odpowiedniej wielkości wykrętak do wkrętarki akumulatorowej odpowiednią stroną i włączając obroty lewe rozwiercamy rozkalibrowany otwór jeszcze bardziej, a następnie wkładając wykrętak do wkrętarki drugą stroną i pozostając przy lewych obrotach wykręcamy uszkodzoną śrubę.

3.    Wybijamy wyrzutnik do buraków (Spannstift) za pomocą odpowiedniej wielkości wybijaka. 

III.    Montujemy zestaw do rzepaku, wykonując następujące czynności.
1.    Ostatni moment na sprawdzenie blach półksiężyców i ich wymianę w razie konieczności.
2.    Przykręcamy półksiężyce – można się posłużyć wkrętarką akumulatorową, ustawiając ją na 4 lub 5 bieg, a w sekcjach przy kołach korzystamy z krótkiego odpowiedniego śrubokręta lub wykrętaka. Uwaga praktyczna: my dość często zastępujemy wtedy stożkowe śruby krzyżakowe odpowiednimi stożkowymi śrubami imbusowymi.
3.    Wbijamy stożkowy wyrzutnik do rzepaku do momentu, aż wysunięta część wyrzutnika będzie nachodziła na otwory tarczy wysiewającej, pilnując jednocześnie, aby wyrzutnik nie ocierał się o tarczę (podczas obrotu tarcza nie powinna „dzwonić”).

4.    Montujemy tarczę wysiewającą, zabezpieczając ją sprężyną i zawleczką.
5.    Ustawiamy wysokość wyrzutnika wewnętrznego (Auswerfer) nazywanego przez nas „L-ką”. Uwaga dodatkowa:  ten wyrzutnik przykręcany jest od zewnętrznej strony korpusu za pomocą śruby z łbem na klucz 10 i jest możliwość jego regulacji w górę i w dół. Wchodzi on w wyżłobienie w półksiężycu. Jego zadaniem jest wyrzucenie przyklejonego nasiona, jeśli nie wypadnie ono pod wpływem sił grawitacji w bruzdę. Wyrzutnik należy tak ustawić, aby był on możliwie blisko tarczy, ale nie ocierał się o nią. Wielu rolników stosuje szczelinomierz o rozmiarze 0,2-0,25 mm.

Za ciasne ustawienie tego wyrzutnika niechybnie doprowadzi do uszkodzenia dosyć delikatnej tarczy do rzepaku (ze względu na małą średnicę nasion do rzepaku tarcze wysiewające mają o wiele cieńszą ściankę niż tarcze do buraków).

IV.    Ustawienie na skrzyni biegów odpowiedniego przełożenia umożliwiającego nam zachowanie odpowiednich odstępów wysiewanych nasion. Z informacji wynika, że rolnicy najczęściej wybierają odległości między 5 a 5,5 cm. Ponieważ na siewnikach i w instrukcjach obsługi nie ma podanej dokładnej tabeli wysiewu do rzepaku, należy posiłkować się tabelą do buraków cukrowych. Przykładowo, gdy do wysiewu buraków stosowaliśmy tarcze 6-otworowe i tabela na odpowiednim biegu wskazuje nam wysiew w odległościach 20 cm, to przy tarczy 24-otworowej uzyskamy przybliżoną odległość 5 cm (20 cm dzielimy przez 4, bo mamy cztery razy więcej otworów). Przy innych tarczach do buraków obliczamy tę odległość analogicznie.

V.    Przeprowadzamy próbą kręconą
1.    Przy podniesionym siewniku nasypujemy do wszystkich sekcji nasiona rzepaku. Uwaga: wg instrukcji obsługi producenta siewnika, nasiona rzepaku ze względu na ich możliwą lepkość, powinny być wymieszane z talkiem, aby zmniejszyć możliwość ich klejenia się. Wygląda na to, że rolnicy chyba rzadko stosują się do tego zalecenia.
2.    Pod każdą sekcję podkładamy pojemniki, do których będą wypadać wyrzucone nasiona. Kręcąc kołem napędowym, doprowadzamy do wypełnienia się tarczy wysiewających i „wysiewu” nasion. Po kilku obrotach sprawdzamy stan „wysianych” nasion. Jeżeli nie będą ona rozkruszone, to oznacza, że zastosowaliśmy odpowiednią wielkość nasion i dobrze ustawiliśmy oba wyrzutniki (przypominam – wyrzutnik wewnętrzny „L-ka” i wyrzutnik zewnętrzny stożkowy).
3.    Jeżeli nasiona będą nieuszkodzone to wsypujemy je z powrotem do zbiorników, ustawiamy ponownie pojemniki pod redlicami, zaznaczamy kredą na kole napędowym miejsce, od którego ponownie zaczniemy drugą próbę kręconą.
4.    Kręcimy kołem napędowym, np. 5 razy i liczymy w każdym pojemniku ilość wyrzuconych nasion. Ponieważ koło przy typowym siewniku Unicorn ma obwód 200 cm, to przy 5 obrotach uzyskamy teoretyczną odległość przejazdu siewnika 1000 cm.  Dzieląc 1000 cm przez ilość wyrzuconych do pojemnika nasion, uzyskamy przybliżoną odległość wysiewu nasion, np. przy 190 nasionach będzie ona wynosiła 5,26 cm. W takich warunkach należy sprawdzić czy wszystkie sekcje wysiewają przybliżoną ilość nasion. Oczywiście przekładając skrzynię biegów na inne przełożenia uzyskamy inne odległości. Przy praktycznym wysiewie nasion w polu odległości te będą lekko odbiegały od tych teoretycznych. Uwaga: przed siewem w polu należy dopilnować aby ciśnienie w kołach jezdnych wynosiło 1,5 bar. Wtedy odległości określone w tabeli będą w przybliżeniu zachowane.

Na co należy jeszcze zwrócić uwagę, przygotowując się do siewu punktowego rzepaku?
1.    Zakupując nasiona rzepaku trzeba dopilnować, aby nasiona były w miarę wyrównane, a otoczka okrągła, bo mniejsze nasiona często zabierane są podwójnie i przy zróżnicowanych nasionach trudno jest wyregulować wyrzutnik tzw. „L-kę”. Wtedy może dochodzić do podwójnego wysiewu.
2.    Przy okazji wymiany zestawu wysiewającego należy sprawdzić czy ośka napędzająca tarczę wysiewającą (Welle Z-16) nie ma luzu. Ewentualny luz można wyeliminować za pomocą podkładek ustalających o grubości 0,1; 0,2; 0,3 mm lub nawet 1 mm. Uwaga ta dotyczy także siewu buraków cukrowych.
3.    Redlice, podobnie jak przy siewie buraków cukrowych, powinny być ostre i mieć kształt litery „V” a nie litery „U”.
4.    Ustawić odpowiednią głębokość wysiewu w zależności od warunków glebowych.
5.    Siać z prędkością około 6-7 km/h.
Na koniec warto przypomnieć, jakie są podstawowe zalety siewu punktowego rzepaku:
- łan jest bardziej przewiewny i mniej podatny na choroby grzybowe,
- rzepak wysiewany w szerokich międzyrzędziach, czyli na ogół 45 cm, bardzo dobrze się rozkrzewia i wytwarza zwiększoną liczbę bocznych pędów,
- rośliny mają korzystniejsze warunki wschodowe i dlatego wschodzą szybciej i równomierniej,
- występują lepsze warunki do bujnego rozwoju rozety przed spoczynkiem zimowym (ale nie należy zapominać o zastosowaniu jesienią regulatora wzrostu, który zapobieże nadmiernemu wynoszeniu stożka wzrostu i zwiększy szanse przezimowania),
- mimo szerokich rzędów łan pozostaje niezachwaszczony do zbioru,
- podczas stosowania środków ochrony roślin łan z mocną łodygą główną i silnymi rozgałęzieniami bocznymi dobrze znosi wjazd opryskiwacza na pole.

Dodamy jeszcze kilka uwag uzyskanych od naszych klientów z Wielkopolski:
- punktowy siew rzepaku nie wymaga specjalnych zabiegów agrotechnicznych. Uprawa, ochrona i nawożenie są podobne do technologii tradycyjnej i każdy rolnik posiada w tym zakresie swoje doświadczenia,
- średnia obsada wynosi około 50-55 sztuk na metr kwadratowy, co daje zużycie około 2-2,5 kg nasion na hektar,
- termin agrotechniczny około 15-30 sierpnia,
- przy zbiorze rzepaku wymagane jest wyższe prowadzenie hederu, aby nie obciążać kombajnu. Łodygi rzepaku sianego punktowo są grubsze i posiadają więcej wilgoci, co również spowoduje większą wilgotność wymłóconych nasion. Aby temu zaradzić rolnicy stosują na 3 tygodnie przed zbiorem glifosat w dawce 3 l/ha (bez siarczanu amonu) oraz sklejacz łuszczyn.

Rolnicy, którzy stosują technologię siewu punktowego rzepaku siewnikami Unicorn podkreślają, że ta technologia przynosi wymierne korzyści w postaci większej wydajności  plonów i oszczędności nasion.

Mamy nadzieję , że przekazane informacje będą pomocne przy podejmowaniu decyzji o sianiu punktowym rzepaku siewnikami Kleine Unicorn, RAU Unicorn i Vicon Unicorn. Zastrzegamy jednak, że są to tylko nasze doświadczenia, a nie instrukcje obsługi i każdy rolnik musi sam zadecydować, które z podanych informacji będą dla niego odpowiednie. Jeżeli ktoś z czytelników będzie skłonny wymienić z nami swoje doświadczenia lub przekazać swoje uwagi, to będziemy wdzięczni za ich przesłanie na nasz adres mailowy: lesny@dialcom.com.pl